Bullebakken: Het Dunning-Kruger Effect

In de psychologie is het Dunning-Kruger Effect een cognitieve vertekening waar incompetente mensen leiden aan een illusionair superioriteitsgevoel[1]. Deze incompetente mensen zien dus niet in dat ze incompetent zijn en zullen daardoor ook niet kunnen inzien dat hun beslissingen, keuzes en conclusies soms volstrekt onjuist zijn[2].
Incompetente mensen overschatten nogal eens hun eigen kunnen, waardoor ze zich bovengemiddeld competent wanen. Mensen die werkelijk bovengemiddeld competent zijn, hebben daarentegen de neiging hun eigen kunnen te onderschatten. Minder competente mensen slaan zodoende hun eigen capaciteiten hoger aan dan zij die veel competenter zijn.

Dat kan een verklaring zijn voor het gebrek aan intellectueel zelfvertrouwen waar sommige competente mensen mee kampen: zij gaan ervan uit dat anderen net zo capabel zijn als zijzelf. Incompetente mensen maken de fout zichzelf te hoog in te schatten, terwijl competente mensen de fout maken anderen juist weer te hoog in te schatten.
Dan weet je precies wat er zal gebeuren: de incompetente collega's vinden zichzelf zo competent dat ze ambitieus naar de naasthogere functie zullen solliciteren. De écht competente collega vindt allemaal wel best en doet geen grote moeite meer om te solliciteren. Die denkt meer aan zijn sociale leven dat hij naast zijn werk heeft opgebouwd.

Eenmaal in de mallemolen van promoties aanbeland zal de incompetente collega door gebrek aan gewicht snel in de organisatie opstijgen totdat hij een niveau heeft bereikt waar zijn incompetentie eindelijk pijnlijk zichtbaar wordt. Dan wordt hij noodgedwongen op een zijspoor gezet, waar hij geen verdere schade meer kan aanrichten. Maar intussen zijn collega's weggepest, is de sfeer verpest en is het ziekteverzuim sterk omhooggegaan.

In de politie-organisatie wordt een dergelijke functie aangeduid als 'chef gevulde koeken', 'chef lege dozen' of 'chef gevonden vliegtuigen'.

[Update 10 maart 2024] Een prachtig voorbeeld van een patiënt met het Dunning-Kruger Effect is 'speurder' Pieter Postma. Hij gelooft dat hij is 'gezegend met een bovengemiddelde scherpzinnig' in een brief aan de Rechtbank Noord-Nederland.
[1] Kruger, Dunning: Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one's own incompetence lead to inflated self-assessments in Journal of Personalitiy and Social Psychology – 1999
[2] Pennycook et al: Dunning-Kruger effects in reasoning: Theoretical implications of the failure to recognize incompetence in Psychonomic Bulletin and Review – 2017

Geen opmerkingen:

Een reactie posten